Stanisław Lach - twórca ludowy z Pewli Wielkiej

Żywiecczyzna była kiedyś zagłębiem produkcji zabawek z drewna oraz drewnianych narzędzi i sprzętów rolniczych. W Gminie Jeleśnia przoduje w tej dziedzinie Pewel Wielka. Najsłynniejszym twórcą był mieszkaniec Pewli Wielkiej Stanisław Lach, urodzony 01 stycznia 1930 roku w Pewli Wielkiej, zmarł w 2014 roku. Strugania zabawek uczył się od swojego dziadka oraz ojca, którzy również zajmowali się wyrobem zabawek. Charakterystyczne dla twórcy sa czerwone koniki, które sa różnej wielkości a czasem z pieknie zdobioną bryczką.

Stanisław Lach już jako dziecko zajmował się tworzeniem zabawek z drewna, pracując razem z ojcem Janem i dziadkiem Karolem. Od nich nauczył się zasad obróbki drewna oraz przejął dawne wzory. Jego najbardziej popularnymi zabawkami były „wyścigowce”, czyli rzeźbione wysmukłe konie z długimi nogami, na których czasami umieszczał jeźdźca. Wykonywał również „capy”, czyli koniki o prostej, schematycznej sylwetce, łącząc je z bryczkami. Chociaż tworzył też kołyski i karuzelki, jednak powszechnie znany jest jako wytwórca koników.

Jak niegdyś swoje zabawki wykonywał ręcznie, wykorzystując do tego tradycyjne narzędzia, m.in. drewniane cyrkle do ryzowania, czy też „dziadka” czyli rodzaj dawnego imadła służącego do przytrzymywania drewna podczas obróbki.

Stanisław Lach w przeszłości chętnie uczestniczył w różnego rodzaju warsztatach, targach, kiermaszach sztuki ludowej w trakcie imprez folklorystycznych takich jak: Redyk w Korbielowie, Święto Ziół, Dni Jeleśni. 

Nieobce mu były również konkursy rękodzieła ludowego, w których zajmował czołowe miejsca. Jego zabawki znajdują się w zbiorach muzealnych, podziwiano je na wielu wystawach w Polsce oraz za granicą (m.in. w Czechach, Niemczech, we Francji, na Węgrzech i Słowacji), trafiły także do Stanów Zjednoczonych i Japonii.

Stanisław Lach, członek Stowarzyszenia Twórców Ludowych za kontynuowanie tradycji zabawkarskich uhonorowany został w 1978 roku nagrodą Ministra Kultury i Sztuki, zaś w 1994 Nagrodą im. Oskara Kolberga.