X Festiwal Ciemnego Nieba

W dniach 28-31 lipca 2022 r. odbył się X Festiwal Ciemnego Nieba w Sopotni Wielkiej, którego głównym organizatorem było Stowarzyszenie POLARIS - OPP. Został objęty patronatem Oddziału Łódzkiego Stowarzyszenia Elektryków Polskich. Lokalnie Festiwal wspierali Gmina Jeleśnia oraz LO im. M. Kopernika w Żywcu.
W wydarzeniu uczestniczyły dwie delegacje z partnerskich organizacji: Bevar Mørket z Norwegii i Društvo Temno nebo Slovenije ze Słowenii, których przedstawiciele nie tylko wygłosili prelekcje o ich sposobach radzenia sobie z zanieczyszczeniem sztucznym światłem, ale również spotkali się z władzami gminy Jeleśnia.

Ogólnodostępna część Festiwalu rozpoczęła się 29 lipca o godz. 18:00 sesją Rady Dialogu Społecznego na rzecz ekologii nocy, podczas której odbyła się dyskusja między ekspertami i ekspertkami oraz osobami mieszkającymi w Sopotni Wielkiej - pierwszego w Polsce obszaru czynnej ochrony ciemnego nieba. Miejscem tej części wydarzenia była sala wielofunkcyjna Stowarzyszenia POLARIS-OPP, która wraz z kopułą obserwatorium astronomicznego znajduje się na poddaszu Zespołu Szkół nr 4 w Sopotni Wielkiej. Spotkanie miało charakter otwartej debaty, w trakcie której uczestnicy i uczestniczki mogli swobodnie rozmawiać o tym, w jaki sposób można zachować obecny stan nocnego środowiska i jakie lokalne działania należy podjąć. Mieszkańcy i mieszkanki mieli również możliwość rozwiania swoich wątpliwości dzięki aktywnemu udziałowi specjalistów i specjalistek od zanieczyszczenia światłem nie tylko z Polski, ale także z Norwegii i Słowenii.

Po zakończonej debacie oraz przerwie, uczestnicy i uczestniczki wybrali się wspólnie na nocny spacer obserwacyjno-pomiarowy, w trakcie którego zapoznali się z metodami ochrony naturalnej ciemności w praktyce. Zrealizowano również kilka doświadczeń, które miały na celu m.in uświadomienie różnic między konkretnymi rodzajami oświetlenia (np. o temperaturze barwowej ciepłej lub zimnej), a także w jaki sposób instalować oświetlenie, które jest jednocześnie bezpieczne i generuje minimalne zanieczyszczenie światłem. Osoby uczestniczące mogły również zapoznać się z działaniem profesjonalnego sprzętu do pomiaru różnych parametrów oświetlenia.

W sobotę 30 lipca odbył się blok prelekcji, w którym udział wzięło 9 ekspertów i ekspertek reprezentujących różne dziedziny powiązane z zanieczyszczeniem światłem - m.in biologia, medycyna, astronomia, turystyka oraz branża oświetleniowa. Wykład otwierający - na temat wpływu światła na zdrowie ludzkie - poprowadziła prof. dr hab. Krystyna Skwarło-Sońta z Uniwersytetu Warszawskiego. O sukcesach w ochronie ciemnego nieba na terenie Słowenii opowiedział Andrej Mohar, który za swoje dotychczasowe dokonania (m.in opracowanie innowacyjnych metod iluminacji budynków) został uhonorowany przez International Dark-Sky Association. Również delegacja norweska przedstawiła swoje działania oraz plany na najbliższe aktywności w zakresie walki z zanieczyszczeniem światłem. Istotnym aspektem bloku prelekcji była jego szeroka dostępność - można było go obejrzeć zarówno na miejscu, jak i zdalnie za pośrednictwem platformy Facebook i Zoom (gdzie dostępne było również tłumaczenie na polski język migowy). Z tłumaczenia na język angielski i odwrotnie można było skorzystać za pomocą kanału w programie Discord, gdyż Stowarzyszenie POLARIS – OPP zapewniło również tłumaczy i tłumaczki (również w roli wolontariuszek).
Prelekcje dostępne są do obejrzenia nadal: na Facebooku, na profilu Ciemne Niebo Polska, a w niedługim czasie na platformie YouTube (profil Polaris OPP) oraz serwisie www.ciemneniebo.pl

Spotkania oraz blok otwartych prelekcji zostały zorganizowany za sprawą projektu pt. "Racjonalna polityka oświetleniowa w praktyce” finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię z Funduszy EOG w ramach Programu Aktywni Obywatele - Fundusz Regionalny.

Najchętniej wybieraną aktywnością przez zgłaszających się była plenerowa obserwacja ciemnego nieba na Krzyżowskim Groniu przy muzyce na żywo w wykonaniu kilku artystów i artystek (m.in Olena Kropachova z Ukrainy, miejscowa młodzież, zespół jazzowy w składzie: Kacper Skolik, Jarosław Bodhur oraz Maciej Kitajewski). Z uwagi na całkowite zachmurzenie nieba oraz mgłę, część obserwacyjna spotkania nie była możliwa i odbył się jedynie koncert pod namiotami, a także kilkuminutowe prelekcje specjalistów i specjalistek z różnych dziedzin. Mimo niepogody pojawiła się spora grupa osób chętnych do wzięcia udziału w tej wersji wydarzenia, ponieważ była to również okazja do integracji i zapoznania się z innymi pasjonatami i zainteresowanymi tematyką nocnego nieba.

Koncert pod gwiazdami, (a tak naprawdę pod deszczowymi chmurami), odbył się w ramach projektu "De revolutionibus", we współpracy z GOK Jeleśnia, Fundacją Satelitarną i przy dofinansowaniu ze środków NIW-CRSO (program NOWEFIO).

W następny dzień chętne osoby mogły zwiedzić atrakcje znajdujące się na terenie siedziby Stowarzyszenia POLARIS-OPP, m.in model wnętrza stacji kosmicznej ISS, ogródek meteorologiczny ASTROMETEO, kopuła obserwatorium astronomicznego czy kolekcja meteorytów w siedzibie organizacji. Jak więc można było się przekonać, hasło przewodnie wydarzenia “Bez względu na pogodę…”, pomimo wszelkich przeciwności losu okazało się w pełni prawdziwe. Symbolicznie podczas jubileuszowego, X Festiwalu Ciemnego Nieba, okolicznościowym gadżetem była parasolka z wbudowaną latarką LED, która okazała się być adekwatnym motywem pamiątkowym w stosunku do panującej w tych dniach pogody w Sopotni Wielkiej. W rzeczywistości parasol miał jednak symbolizować ochronę nocnego nieba przed zanieczyszczeniem światłem. Sprawdził się więc podwójnie...

Julia Nawalkowska, Paulina Wojtkowiak
koordynatorki w Stowarzyszeniu POLARIS-OPP